Każdy przewoźnik ma prawo ustalić własne zasady obsługi podróżnych. Coraz więcej spółek kolejowych wymaga, by pasażer, który nie posiada biletu, wsiadł do pociągu pierwszymi drzwiami. Urząd Transportu Kolejowego wyjaśnia związane z tym wątpliwości.
Przewoźnik powinien podać do publicznej wiadomości (np. do wglądu na stronie internetowej i w kasach biletowych) stosowane przez niego taryfy i cenniki. Ma on prawo do samodzielnego ustalenia wewnętrznych przepisów obowiązujących wszystkich pasażerów (np. taryf, regulaminów, warunków ofert specjalnych). Nie mogą one jednak kolidować z regulacjami wynikającymi z powszechnie obowiązujących przepisów. Wsiadając do pociągu, godzisz się na zasady przewozu obowiązujące u danego przewoźnika. Powinieneś się z nimi wcześniej zapoznać. Umowa przewozu jest bowiem umową adhezyjną (przez przystąpienie), co oznacza, że nie negocjujesz jej warunków, lecz wybierasz pomiędzy wyrażeniem zgody na jej zawarcie i zaakceptowaniem związanych z nią przepisów a rezygnacją z przejazdu.
Gdy wsiadasz bez biletu…
Nie masz biletu? Masz obowiązek niezwłocznego zgłoszenia się do drużyny konduktorskiej - wymóg ten jest zamieszczony w regulaminach przewoźników. Ze względu na specyfikę pociągów jednym kursem może podróżować nawet kilkaset osób, co uniemożliwia odnalezienie w tłumie pasażerów wszystkich osób wsiadających na pośrednich stacjach i sprawdzenie im biletów.
…szukaj konduktora w pierwszym wagonie
Tylko pasażerowie pociągów Express InterCity (EIC) mogą swobodnie zająć wolne miejsce i oczekiwać na zakup biletu podczas kontroli. W pozostałych pociągach (także TLK spółki PKP Intercity) pasażer bez biletu ma obowiązek niezwłocznego zgłoszenia się do konduktora przed wejściem lub po wejściu do środka transportu (wyjątek stanowią pociagi Express InterCity Premium – Pendolino – w których nie prowadzi się sprzedaży biletów na pokładzie). Niektórzy przewoźnicy – na przykład Przewozy Regionalne, Koleje Mazowieckie, PKP SKM w Trójmieście – poszli o krok dalej: pasażerowie bez biletu muszą wejść do pociągu pierwszymi drzwiami (pierwszego wagonu lub jednostki trakcyjnej), licząc od czoła pociągu (kierunku jazdy).
Gdzie czekać, gdy nie ma konduktora?
Jeśli wsiądziemy do pociągu przewoźników regionalnych pierwszymi drzwiami, a w pierwszym wagonie nie znajdziemy konduktora, nie możemy wmieszać się między innych pasażerów i zająć dowolne miejsce. Musimy poczekać na konduktora. Spółka SKM w Trójmieście zapisała to w swoim regulaminie w sposób bezpośredni (§7 ust. 16): „W przypadku, gdy w pierwszym wagonie nie ma kierownika pociągu/konduktora, podróżny ma obowiązek na niego poczekać”.
Spółka Koleje Mazowieckie w piśmie do UTK sprecyzowała obowiązującą u niej podobną regulację: „W przypadku, gdy w chwili wejścia do pociągu pasażer nie zastanie w pierwszym przedziale kierownika pociągu lub konduktora, ma obowiązek oczekiwania na ich powrót oraz ma pełne prawo do zajęcia miejsca siedzącego w tym przedziale w oczekiwaniu na zakup biletu na przejazd. Podróżny oczekujący w pierwszym przedziale za czynną kabiną maszynisty nie może zostać uznany za osobę próbującą wyłudzić przejazd bez ważnego biletu”. Oznacza to, że w pociągach KM można bezpiecznie oczekiwać na konduktora w pierwszym przedziale. Tylko tam, nie mając biletu, nie narażasz się na otrzymanie kary. Nie powinieneś więc poszukiwać konduktora na własną rękę. Podejmowanie takich prób może wiązać się ze spotkaniem w głębi pociągu kontrolera, który stwierdzi niezastosowanie się do regulaminu i nieposiadanie biletu. Ma więc prawo wystawić Ci wezwanie do zapłaty.
Spółka Przewozy Regionalne wyjaśniła zaś, że ze względu na różnorodność eksploatowanego taboru miejscem przeznaczonym dla podróżnych bez ważnego dokumentu jest:
1) w elektrycznych zespołach trakcyjnych: pierwszy przedział pasażerski pomiędzy pomostami, na których znajdują się drzwi wejściowe do pociągu,
2) w wagonach z przedziałami – korytarz prowadzący do nich;
3) w szynobusach lub wagonach bezprzedziałowych – przestrzeń z miejscami do siedzenia. Przewoźnik przypomina jednak, że „osoby, które wsiadły do pociągu pierwszymi drzwiami i w bliższej lub dalszej odległości od nich oczekują na obsługę pociągu, w chwili jej pojawienia się mają obowiązek niezwłocznie zgłosić się po zakup biletu lub legalizację dokumentu przewozu”.
U przewoźników, którzy nie wymagają wsiadania do pociągu pierwszymi drzwiami, sam musisz znaleźć konduktora. Powinieneś zrobić to w pierwszej kolejności przed wejściem lub po wejściu do wagonu. We wszystkich spółkach kolejowych (z wyjątkiem pociągów kategorii Express InterCity - EIC) niedopuszczalna jest zajęcie dowolnego miejsca siedzącego i oczekiwanie na ujawnienie braku biletu podczas kontroli. W takim przypadku konduktor stwierdzi brak biletu i ma obowiązek wystawić wezwanie do zapłaty (nawet kilkusetzłotową karę). Spotykane niekiedy przypadki odstąpienia od naliczenia kary pieniężnej oznaczają naruszenie przez konduktora regulaminu swojego pracodawcy. Nie należy spodziewać się, że podczas kolejnej podróży natrafisz na równie łaskawego kontrolera.
Osoby uprzywilejowane, czyli odstępstwa od zasad
Zgodnie z unijnym Rozporządzeniem (WE) 1371/2007 dotyczącym praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym obowiązek wejścia do pociągu pierwszymi drzwiami lub samodzielnego znalezienia konduktora nie dotyczy jedynie osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej sprawności ruchowej. Określenia te odnoszą się do każdej osoby, której możliwość poruszania się jest ograniczona na skutek jakiejkolwiek niesprawności (zmysłowej lub ruchowej, trwałej lub przejściowej) oraz osób w podeszłym wieku. Szczegółów dotyczących tych przypadków (np. kogo dana spółka uznaje za podróżnego w podeszłym wieku) szukaj w regulaminach poszczególnych przewoźników.
Z poświadczeniem jesteś ubezpieczony
Pamiętaj! Jeśli zgłosisz się do konduktora w celu zakupu biletu, a ten w danym momencie nie będzie mógł dokonać odprawy, ma on obowiązek wystawić nam „poświadczenie / potwierdzenie zgłoszenia braku ważnego biletu na przejazd” (nie dotyczy pociągów SKM Warszawa, KM i WKD). Warto wymagać tego dokumentu. Z takim poświadczeniem możemy zająć dowolne miejsce w składzie pociągu i bilet zakupić podczas kontroli bez narażania się na konsekwencje.
Podstawa prawna
Art. 11 ust. 1 ustawy – Prawo przewozowe.
Sprawdź, jakie masz obowiązki, gdy nie posiadasz biletu
PRZEWOŹNIK |
OBOWIĄZEK PASAŻERA BEZ BILETU |
PODSTAWA PRAWNA |
PKP Intercity |
Niezwłocznie zgłosić się do konduktora przed wejsciem lub po wejściu do pociągu. |
§ 5 ust. 10 i 11 Regulaminu przewozu osób, rzeczy i zwierząt przez PKP Intercity SA |
Przewozy Regionalne |
Niezwłocznie zgłosić się do konduktora przed wejściem lub po wejściu do pociągu pierwszymi drzwiami (ewentualnie oczekiwać na niego w tej części pociągu). |
§ 10 ust. 22 Regulaminu Przewozu spółki Przewozy Regionalne |
Koleje Mazowieckie |
Wejść do pociągu pierwszymi drzwiami i zgłosić się do kierownika pociągu (ewentualnie oczekiwać na niego w pierwszym przedziale za kabiną maszynisty - dawny przedział służbowy). |
§ 9 ust. 13 Regulaminu odprawy oraz przewozu osób, rzeczy i zwierząt Regulamin odprawy oraz przewozu osób, rzeczy i zwierząt przez Koleje Mazowieckie - KM |
Koleje Dolnośląskie |
Zgłosić się do obsługi pociągu przed lub bezpośrednio po wejściu do pociągu. |
§ 11 ust. 2 Regulaminu przewozu osób, rzeczy i zwierząt Kolei Dolnośląskich SA |
Koleje Śląskie |
Niezwłocznie zgłosić się do konduktora przed wejsciem lub po wejściu do pociągu pierwszymi drzwiami (ewentualnie oczekiwać na niego w tej części pociągu) |
§ 8 ust. 9 Regulaminu przewozu osób, zwierząt i rzeczy przez Koleje Śląskie Sp. z o.o. |
Koleje Wielkopolskie |
Niezwłocznie zgłosić się do konduktora przed wejściem lub po wejściu do pociągu pierwszymi drzwiami (ewentualnie oczekiwać na niego w tej części pociągu) |
§ 9 ust. 15 Regulaminu obsługi podróżnych, odprawy oraz przewozu osób, rzeczy i zwierząt przez Koleje Wielkopolskie Sp. z o.o. |
Koleje Małopolskie | Wejść do pociągu pierwszymi drzwiami, licząc od czoła pociągu (kierunku jazdy), i zgłosić się do kierownika pociągu w celu nabycia biletu, a w przypadku jego nieobecności w tej części pociągu – oczekiwać na jego przybycie. | § 10 ust. 12 Regulaminu przewozu osób, rzeczy i zwierząt oraz obsługi i odprawy podróżnych przez Koleje Małopolskie Sp. z o.o. |
SKM w Trójmieście |
Niezwłocznie zgłosić się do konduktora przed wejściem lub po wejściu do pociągu pierwszymi drzwiami (ewentualnie oczekiwać na niego w tej części pociągu) |
§ 7 ust. 16 Regulaminu przewozu osób, rzeczy i zwierząt przez PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście Sp. z o.o. |
SKM Warszawa |
Sprzedaż biletów w automatach zamontowanych w pociągach. Obsługa nie prowadzi sprzedaży. |
ztm.waw.pl – zakładka: sprzedaż w pojazdach |
Łódzka Kolej Aglomeracyjna | Niezwłocznie po wejściu do pociągu nabyć bilet w biletomacie mobilnym lub zgłosić się do obsługi pociągu w celu nabycia biletu lub aktywacji Elektronicznej karty ŁKA. | § 11 ust. 2 Regulaminu obsługi podróżnych, odprawy oraz przewozu osób, rzeczy i zwierząt Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej sp. z o.o. |
Arriva RP |
Niezwłocznie zgłosić się do konduktora przed wejściem lub po wejściu do pociągu pierwszymi drzwiami, licząc od czoła pociągu (w kierunku jazdy) |
§ 10 ust. 5 Regulaminu przewozu osób, rzeczy i zwierząt przez spółkę Arriva RP Sp. z o.o. |
Warszawska Kolej Dojazdowa |
Zgłosić się do maszynisty po wejściu do pociągu pierwszymi drzwiami i niezwłocznie skasować zakupiony bilet |
§ 9 ust. 9 Regulaminu przewozu osób, rzeczy i zwierząt przez spółkę Warszawska Kolej Dojazdowa Sp. z o.o. |