Od XIX wieku, kiedy powstawały pierwsze koleje wąskotorowe, zaczęły odgrywać coraz większą rolę w poszczególnych miastach czy regionach. Pozwalały nie tylko na przewóz pasażerów, ale przede wszystkim wszelkiego rodzaju towarów. Łatwość budowania torowisk i możliwość zastosowania ciasnych łuków była zachętą dla wielu inwestorów. Koleje wąskotorowe sprawdziły się jako transport publiczny, a także w produkcji rolnej, górnictwie, leśnictwie czy hutnictwie. II wojna światowa, a także transformacja gospodarcza sprawiły, że wąski tor tracił na znaczeniu. Do dziś zachowały się tylko nieznaczne fragmenty dawniej bogatej sieci linii wąskotorowych.
Dzięki zaangażowaniu miłośników kolei, a także m.in. lokalnych władz czy Unii Europejskiej, wiele kolei wąskotorowych uratowano od całkowitej likwidacji. Dzięki temu w Polsce funkcjonuje dzisiaj 25 kolei wąskotorowych, które organizują regularne lub okazjonalne przejazdy cieszące się coraz większą popularnością. Wysiłek wkładany w odbudowę, utrzymanie i rozwój kolei wąskotorowych jest coraz bardziej dostrzegany przez turystów. Z danych UTK wynika, że w 2022 r. koleje wąskotorowe przewiozły niemal 881 tys. pasażerów, czyli podobną liczbę jak rok wcześniej.
Bezpłatny przewodnik formą wsparcia wąskiego toru
Aby poprzez promocję wspierać utrzymanie i rozwój kolei wąskotorowych, Urząd Transportu Kolejowego wydał II edycję przewodnika „Poznaj polskie koleje wąskotorowe” z praktycznymi informacjami dla turystów.
„Przez wiele minionych dekad koleje wąskotorowe były zapomniane, a czasami wręcz porzucone. Dzięki ciężkiej pracy szczególnie miłośników kolei, wsparciu władz samorządowych, a nawet Unii Europejskiej, naprawiono lub odbudowano wiele unikatowych linii wąskotorowych czy wagonów, spośród których najstarszy ma aż 128 lat. Dzisiaj działa prawie 415 km wąskotorowych torów, a liczba ta wzrosła o 3 km względem 2021 r. Choć to nie jest duża różnica, to jest to kolejny bardzo dobry znak, że pomimo wielu wyzwań stojących przed kolejami wąskotorowymi w zakresie odbudowy i utrzymania, dzisiaj prężnie działają i pozwalają przeżyć turystom niezapomniane chwile. To także świetne narzędzie promocji regionów i całego kraju. Dlatego kontynuujemy wydawanie bezpłatnego, praktycznego przewodnika, ponieważ wąski tor zasługuje na silne wsparcie i promocję, nie tylko jako dziedzictwa historycznego, ale właśnie jako atrakcji turystycznej, a być może w przyszłości elementu transportu publicznego” – mówi dr inż. Ignacy Góra, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego.
Praktyczne wskazówki w telefonie czy tablecie
Przewodnik UTK jest bezpłatny i wydawany w formie elektronicznej. I edycja publikacji pojawiła się w wakacje 2022 r. Premiera tegorocznej edycji przewodnika, który jest zbiorem praktycznych informacji o wszystkich funkcjonujących w Polsce kolejach wąskotorowych, ma miejsce wraz z rozpoczęciem wiosenno-letnich podróży po torze wąskotorowym.
W przewodniku UTK można znaleźć informacje ułatwiające zaplanowanie dojazdu i podróży pociągiem wąskotorowym. Każda kolej wąskotorowa jest opisana na 4 stronach, a informacje są pogrupowane w kategorie: dane kontaktowe, rozkład jazdy, informacje turystyczne (np. atrakcje towarzyszące przejazdowi), ceny biletów, a także informacje praktyczne (dojazd, parking, dostępne kanału sprzedaży). Atrakcyjności przewodnika dodają ciekawe zdjęcia, schematy tras oraz mapa Polski z lokalizacjami wszystkich 25 kolei wąskotorowych.
II edycja przewodnika została wzbogacona o krótki rys historyczny każdej kolei i ma odświeżony layout. Po raz drugi przewodnik uzyskał turystyczny znak jakości „Polska” nadawany przez Polską Organizację Turystyczną. Znak „Polska” jest wyróżnieniem markowego produktu turystycznego i turystycznym znakiem jakości. Dzięki temu informacja o 25 kolejach wąskotorowych w Polsce trafi do jeszcze szerszego grona odbiorców w kraju, jak i za granicą.
Publikacja jest dostępna bezpłatnie w formacie PDF na stronie www.utk.gov.pl/pl/dokumenty-i-formularze/opracowania-urzedu-tran