Prezes Urzędu Transportu Kolejowego przedstawia podsumowanie swojej działalności w pierwszym półroczu 2014 r.
Nadzór nad bezpieczeństwem ruchu kolejowego
Działania kontrolne
Prezes UTK realizował kontrole związane z bezpieczeństwem ruchu kolejowego. Liczba przeprowadzonych działań nadzorczych wyniosła 1 378 (jako nadzorcze należy rozumieć działanie kontrolne o różnej pracochłonności – np. jazda inspekcyjna w pojeździe kolejowym oraz wieloaspektowa kontrola wdrożenia Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem). W ich wyniku wydano 492 decyzje administracyjne, dotyczące m.in. naruszenia warunków technicznych i organizacyjnych zapewniających bezpieczne prowadzenie ruchu, prowadzenie działalności bez wymaganych dokumentów, naruszeń Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem oraz ograniczeń eksploatacyjnych pojazdów.
Zrealizowano łącznie 50 kontroli (wzrost o 60% w porównaniu do analogicznego okresu 2013 r.) dotyczących Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem (SMS). W efekcie działań kontrolnych m.in. jednemu przewoźnikowi kolejowemu cofnięto w całości certyfikat bezpieczeństwa.
Do Prezesa UTK wpłynęło 141 zgłoszeń związanych z bezpieczeństwem ruchu kolejowego, w wyniku których przeprowadzono 112 kontroli. Jest to efekt uruchomionej przez Prezesa UTK platformy zgłaszania nieprawidłowości w ruchu kolejowym.
Dzięki działaniom kontrolnym i administracyjnym podjętym przez Prezesa UTK, już w kilkudziesięciu przypadkach zarządca infrastruktury usunął lub podjął pilne działania zmierzające do wyeliminowania przypadków nieuzasadnionego długotrwałego stosowania tzw. sygnałów zastępczych.
W ramach nadzoru nad stanem technicznym, utrzymaniem, osygnalizowaniem i zapewnieniem bezpieczeństwa użytkowników przejazdów kolejowych Prezes UTK przeprowadził wiele kontroli przejazdów kolejowych. Rezultatem było podjęcie przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. pilnych działań zmierzających do wyeliminowania nieprawidłowości stwierdzonych podczas kontroli.
Inicjatywy Prezesa UTK mają na celu nadzór nad przestrzeganiem przepisów, wzrost dyscypliny pracy, podnoszenie jakości świadczonych usług i utrzymania infrastruktury kolejowej - co w efekcie przyczynia się do wzrostu standardów bezpieczeństwa ruchu kolejowego w Polsce.
Nadawanie uprawnień i zezwoleń
Od 1 stycznia do 30 czerwca 2014 roku do Prezesa UTK wpłynęło ponad 2000 nowych wniosków dotyczących szeroko pojętego bezpieczeństwa transportu kolejowego.
W tej liczbie, w dziedzinie certyfikacji (certyfikaty i autoryzacje bezpieczeństwa i certyfikaty ECM), wydawania świadectw bezpieczeństwa, licencji dla maszynistów oraz decyzji dotyczących rejestracji pojazdów kolejowych, a także zatwierdzania dokumentacji systemu utrzymania i przepisów wewnętrznych, zrealizowanych zostało łącznie 2077 spraw (odpowiednio 1104 sprawy w oparciu o wnioski złożone w bieżącym roku i 973 sprawy w oparciu o wnioski z lat od 1999 r. do 2013 r.).
W obszarze wprowadzania wyrobów do eksploatacji, w odniesieniu do pojazdów kolejowych, wydano 243 zezwolenia oraz zrealizowano 95 spraw w zakresie świadectw dopuszczenia do eksploatacji. Ponadto zrealizowanych zostało 251 spraw dotyczących budowli i urządzeń przeznaczonych do prowadzenia ruchu kolejowego. Udzielono również 106 wyjaśnień i odpowiedzi na pytania i wątpliwości uczestników rynku wyrobów kolejowych.
Należy wskazać na duży wzrost (o 323% w stosunku do I półrocza 2013 r.) liczby zgłoszonych wniosków o wydanie zezwoleń dla pojazdów kolejowych. Jednocześnie wzrosła również o 23% liczba wniosków o wydanie świadectw dopuszczenia typu dla urządzeń przeznaczonych do prowadzenia ruchu kolejowego. Powyższe jest efektem licznych inwestycji współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej.
Równie istotny wzrost liczby wniosków kierowanych do Prezesa UTK odnotowano w odniesieniu do licencjonowania maszynistów i zatwierdzania przepisów i regulacji wewnętrznych. W przypadku obydwu tych procesów liczba wniosków, które wpłynęły do końca czerwca 2014 r. przekroczyła całkowitą liczbę wniosków skierowanych do Prezesa UTK w całym ubiegłym roku. Także w przypadku pozostałych procesów odnotowane zostały wzrosty liczby wniosków kierowanych do Urzędu na poziomie 15 – 20% w stosunku do roku ubiegłego.
Ponadto, w pierwszym półroczu 2014 r. nadal kontynuowane były prace ukierunkowane na usprawnienie realizacji poszczególnych procesów oraz wprowadzenie bardziej efektywnych zasad obsługi spraw historycznych – nie rozpatrzonych nawet od 1999 roku. Przełożyły się one m.in. na całkowitą likwidację zaległości - wydawanie świadectw bezpieczeństwa (obecnie jest to realizowane na bieżąco). Jednocześnie usprawniona została rejestracja pojazdów kolejowych. Zaległości z lat od 1999 r. do 2013 r. zredukowano o ponad 60%.
W dziedzinie wydawania zezwoleń i świadectw zredukowano o 72% poziom zaległości z lat 1999 -2013 r. – do liczby 62 spraw, które ze względu na skomplikowany charakter zostały lub zostaną niebawem zakończone. Średni czas realizacji nowego wniosku o wydanie zezwolenia lub świadectwa dla pojazdu kolejowego wynosił 44 dni (przy 2 miesięcznym terminie ustawowym) i obejmował również okres oczekiwania na reakcję wnioskodawców w postaci np. uzupełnienia dokumentacji.
Również w innych dziedzinach odnotowano wzrost efektywności działań, wyrażony liczbą realizowanych spraw, przy czym nie jest on aż tak wyraźny (z uwagi na wskazany powyżej istotny wzrost liczby wniosków kierowanych do Prezesa UTK w bieżącym roku).
Prezes UTK uruchomił elektroniczną bazę wydanych świadectw dopuszczenia typu do eksploatacji, opublikowaną na stronie internetowej. Dzięki temu każdy zainteresowany może pobrać elektroniczną wersję dokumentów. Baza powstała z myślą o wszystkich podmiotach eksploatujących wyroby kolejowe, w szczególności użytkownikach bocznic kolejowych. Ponadto udostępnione zostały rejestry certyfikatów bezpieczeństwa, autoryzacji bezpieczeństwa i świadectw bezpieczeństwa.
Z inicjatywy Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego zostały zorganizowane spotkania edukacyjno-szkoleniowe, w których uczestniczyli:przedstawiciele jednostek upoważnionych do przeprowadzania badań koniecznych w celu uzyskania świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu, producenci taboru kolejowego i wykonawcy inwestycji kolejowych, podmioty zainteresowane uzyskaniem statusu jednostki oceniającej.
Ponadto podjęto współpracę z PKP PLK w celu uporządkowania procesu inwestycyjnego, w szczególności rozpoczęto działania dotyczące kwalifikacji prac wymagających uzyskania zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji. Powyższe działania ukierunkowane były na sprawną realizację około pół tysiąca spodziewanych wniosków związanych z realizacją inwestycji kolejowych, których terminowe rozpatrzenie przez Prezesa UTK będzie miało istotny wpływ na rozliczenie środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej.
Regulacja rynku kolejowego
W dziedzinie regulacji rynku kolejowego w omawianym czasie przeprowadzono:
4 postępowania administracyjne w sprawie wydania decyzji o przyznaniu otwartego dostępu;
2 postępowania z zakresu nadzoru nad zawieraniem/rozwiązywaniem umów o udostępnienie infrastruktury kolejowej;
36 postępowań z zakresu licencjonowania;
7 postępowań z zakresu zatwierdzenia stawek jednostkowych opłat;
a także:
opublikowano 20 opracowań statystycznych na temat regulacji rynku kolejowego w cyklu miesięcznym, kwartalnym lub rocznym, obejmujących m.in. zagadnienia wielkości przewozów, transportu intermodalnego oraz punktualności pociągów. Stanowią one wiarygodne źródło informacji, co potwierdza rosnąca liczba zewnętrznych odniesień do źródeł statystycznych opracowywanych przez Prezesa UTK. Opracowano ankiety roczne dotyczące funkcjonowania rynku transportu kolejowego, które zostały skierowane do wszystkich na nim funkcjonujących podmiotów. Zaopiniowano 8 planów transportowych oraz 2 projekty umów o świadczenie usług publicznych.
Prezes UTK podjął również działania mające na celu zidentyfikowanie problemów mogących negatywnie wpływać na rozwój przewozów w katowickim i trójmiejskim węźle kolejowym. Ich efektem był raport „Analiza zapotrzebowania na przepustowość w węzłach kolejowych w trójmieście i na śląsku”.
Przeprowadzono także prace mające na celu kompleksowe opracowanie tematyki ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej przewoźników kolejowych oraz zorganizowano spotkania z organizatorami publicznego transportu zbiorowego w sprawie otwartego dostępu oraz rozwoju transportu intermodalnego.
Prezes UTK opublikował również analizę światowych rozwiązań prawnych i praktyk regulacyjnych w zakresie zagospodarowania linii lub odcinków linii kolejowych o niskiej rentowności komercyjnej oraz przygotował propozycję dla rynku kolejowego w Polsce.
Na stronie internetowej UTK w pierwszym półroczu pojawiła się interaktywna mapa terminali kontenerowych w Polsce. Umieszczono na niej największe i najważniejsze tego typu obiekty w Polsce.
Ochrona praw pasażerów w transporcie kolejowym
W pierwszym półroczu 2014 r. do Prezesa UTK wpłynęły 720 skargi od pasażerów na przewoźników kolejowych oraz zarządców infrastruktury i dworców. W porównaniu do pierwszego półrocza 2013 r. ich liczba wzrosła o 39%.
Główną tematyką skarg kierowanych do Urzędu były przede wszystkim opóźnienia pociągów, brak informacji o połączeniach, brak właściwych zapowiedzi lub informacji na dworcach, stacjach, przystankach oraz na pokładzie pociągu, a także warunki podróżowania (temperatura, czystość, dostępność toalet, przepełnienie w pociągu).
W pierwszym półroczu 2014 r. Prezes UTK wydał łącznie 10 decyzji administracyjnych w postępowaniach związanych bezpośrednio z ochroną praw pasażerów, z czego:
w 6 decyzjach stwierdzono stosowanie przez przewoźników lub zarządców infrastruktury bezprawnych praktyk naruszających zbiorowe interesy pasażerów,
w 2 decyzjach stwierdzono naruszenie przez przewoźników przepisów rozporządzenia (WE) nr 1371/2007 dotyczącego praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym,
w 2 decyzjach nałożono na przewoźnika oraz zarządcę infrastruktury kary pieniężne.
Liczba wydanych decyzji w zakresie praw pasażera w pierwszym półroczu 2014 r. wzrosła o 62,5% ogółu decyzji wydanych w całym 2013 r.
Wydane decyzje mają wpływ na rynek pasażerskich przewozów kolejowych, a przede wszystkim na standard świadczonych usług, obsługę podróżnych oraz wywiązywanie się przez przewoźników oraz zarządców infrastruktury z obowiązków, jakie wynikają z przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Nałożone kary pieniężne, których założeniem, obok funkcji represyjnej, jest także mobilizacja podmiotów kolejowych do usunięcia „stanu niezgodności”, mają również na celu zapobieganie naruszeniom przepisów w przyszłości nie tylko przez podmioty, które dopuściły się takich działań, ale także przez pozostałe podmioty funkcjonujące na rynku pasażerskich przewozów kolejowych.
W celu ułatwienia przewoźnikom kolejowym zapewniania odpowiednich standardów jakości Prezes UTK opracował „Podręcznik wdrażania systemów zarządzania jakością wraz z normami i miernikami dla pasażerskich przewoźników kolejowych”.
W pierwszym półroczu 2014 r. opracowano również poradniki i materiały edukacyjne oraz zrealizowano szereg działań edukacyjno – informacyjnych, z których najważniejsze to:
Dzień Pasażera,
Akcja edukacyjna dotycząca bezpieczeństwa na przejazdach kolejowo-drogowych,
Bezpieczny przejazd – „Zatrzymaj się i żyj!”,
Kolejowe ABC,
Dzień Podróżującego Konsumenta.
Na stronie internetowej www.pasazer.info.pl, został zamieszczony formularz kontaktowy oraz zakładka Dochodzenie roszczeń, jak również opublikowany został zbiór odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania (Kolejowe FAQ). Ponadto na bieżąco aktualizowane są zakładki Dworce kolejowe oraz Zachowaj bilet.